de emotionele lading van conflicten
De meeste conflicten (toch degene waar ik ooit bij betrokken ben geweest!) zijn emotioneel geladen.
Je hebt zelf misschien aan den lijve (letterlijk te nemen!) ervaren hoe boos je je kunt voelen bij onrecht of een gebrek aan erkenning voor je inspanningen.
Of hoe je in elkaar krimpt bij brute communicatie of wanneer mensen agressief uit de hoek komen. Vanuit angst slik je je woorden in, probeer je onzichtbaar te worden of zeg je maar gauw “ja” om ruzie te voorkomen.
Emoties spelen niet alleen op individueel niveau. Ook breder, in teams of in een hele organisatie, kunnen bepaalde emoties het klimaat, de cultuur en de veiligheid beïnvloeden.
Voorbeeld
Een autoritaire en rationele leidinggevende die nogal direct communiceert, beseft onvoldoende hoe hard zijn woorden bij mensen binnenkomen. Hij weet niet dat zijn medewerkers bang voor hem zijn en niet vrijuit durven te spreken. De gesprekken tijdens teamvergaderingen zijn oppervlakkig. Medewerkers voelen zich onveilig.
Hij heeft niet door dat er een grote ‘onderstroom’ van ongenoegen is en dat er heel wat onderdrukte emoties leven. Hij snapt niet waarom mensen zo vaak ‘uit’ vallen en waarom er zo’n groot verloop is…
Dit betekent dat het aangaan of bespreekbaar maken van conflicten altijd gepaard gaat met emotionaliteit. Hoe kan je daar mee werken?
“The belief that emotion has no space in the workplace is a key inhibiting factor in being present to ourselves and others and establishing valuable connections that anchor us as emotional being, and support the work we do.”
De boodschap van emoties
Soms lijken emoties in de weg te zitten van een redelijk gesprek…
Het leren ‘werken’ met emoties in conflicthantering is een gouden ingangspoort naar erkenning, elkaar oprecht beluisteren en horen en wederzijds begrip.
De gouden vraag, zeker bij heftige emoties, is:
“Waar gaat het eigenlijk over?”
Deze verdiepingsslag haalt de ruis uit relaties en maakt duurzamere uitkomsten morgelijk. Het is de weg voorbij het vermijden van gesprekken die er toe doen en voorbij de snelle compromissen waar we niet écht durven doorpraten.
Het verfrissende inzicht is dat emoties boodschappers zijn. Ze signaleren iets dat van wezenlijk belang is voor mensen, zoals:
- de behoefte aan gehoord worden en serieus genomen worden
- het verlangen naar verbinding
- respect voor eerlijkheid en authenticiteit als waarde
- het belang van erkenning
De essentie is dus: wees nieuwsgierig en help mensen om nieuwsgierig te zijn naar elkaar!
Oprechte nieuwsgierigheid is het antigif voor oordelen en veroordelen!
Warme en koude conflicten
Warm en dramatisch
Soms zijn de emoties heftig tot dramatisch en worden ze vrij geuit. In zogenaamde ‘warme conflicten’ is er veel expressie: roepen, openlijke agressie, grof taalgebruik of overspoeling (bv verdriet; kwaadheid).
In teams is er bij warme conflicten veel drama. Verhitte discussies verlopen heftig en geanimeerd. Er is stemverheffing, elkaar onderbreken, verwijten maken, non-verbale uitingen van emoties (bv met de ogen rollen, zuchten, priemende ogen, wijzen).
Bij intense emoties is het zaak om de gevoelens serieus te nemen én tegelijkertijd te kanaliseren. Wat niet werkt is om de emoties tomeloos en ongebreideld te laten uitleven (‘acting out’). Dit kan leiden tot kwetsuren, relationele schade, emotionele besmetting en verdere escalatie.
Wat wél werkt is structuur bieden, zodat de emoties ‘contained’ worden. Dit kan bijvoorbeeld via een methodische aanpak, mét een stevige facilitatie.
Bijvoorbeeld:
Goede afspraken rond communicatie maken en deze als begeleider resoluut bewaken (bv geen verwijten maken, elkaar niet onderbreken)
Een rondje doen op basis van een eenvoudige vraag en iedereen (ook de ‘stillen’!) ononderbroken spreektijd geven om de eigen beleving en emoties te benoemen.
Een ‘artefact’ gebruiken om de emotie – op een indirecte manier – uit te drukken (bv een foto, metafoor, beeld, tekening).
Werken met ‘gevoelskaarten’ zodat mensen woorden aangereikt krijgen zodat ze hun gevoel met meer nuance kunnen verwoorden (bv geërgerd, chagrijnig, misnoegd, overstuur, ontevreden, ontredderd, verscheurd, razend, pisnijdig)
“(…) our lack of practice in being with the living presence of feelings, moods, emotions, spirit and energy keeps people objectified and at a distance.
The price we pay for this includes isolation, stress related diseases, an inability to relate succesfully with others, poor job performance, and a culture of resignation and dissatisfaction.”
Koud en ingehouden
In koude conflicten zijn de emoties onderkoeld. Mensen slikken hun woorden in, verstoppen hun emoties of ontkennen dat er spanningen zijn.
Het lijkt alsof iedereen onaangedaan is. Alsof er niets aan de hand is. De sfeer is ingehouden en soms zelfs ijzig. Mensen lijken zich te pantseren en kunnen zichzelf en wat er van binnen leeft, soms zelfs niet meer voelen.
In koude conflicten is het juist zaak om de emoties te ontdooien en zelfs te stimuleren of te provoceren. En dit is een stuk lastiger.
Hoe kan je een team helpen om ruimte te maken voor de emotionele beleving?
Start een gesprek waar je ruimte wil maken voor emoties op een andere manier. Bijvoorbeeld: met een paar minuten stilte, muziek, een passende tekst, een visualisatie of eenvoudige instructies rond rustig ademhalen.
Gun mensen de tijd en ruimte om op deze manier even uit het hoofd te gaan, het lichaam tot rust te brengen en te voélen!
Daarna kan je bijvoorbeeld een ‘rondje’ doen met een passende vraag (+ zie bovenstaande tips).
Wat altijd helpt is om als facilitator rolmodel te zijn door zelf je emoties te benoemen en hierbij aandacht te besteden aan de fysieke component van emoties .
Bijvoorbeeld:
“Ik merk dat mijn hart op dit moment sneller dan normaal klopt en dat mijn schouders gespannen zijn. Ik heb ook niet zo goed geslapen vannacht. Ik vind het heel spannend om hier vandaag met jullie te zitten en het gesprek over het incident van vorige week aan te gaan. En tegelijk voelt die spanning voor mij ook als een voorbode van verandering en nieuwe zuurstof tussen ons.”
Let op met pseudo-gevoelens!
Nog even een kleine waarschuwing.
Soms lijken mensen een gevoel uit te drukken, maar eigenlijk zeggen ze iets anders.
Wanneer iemand bijvoorbeeld zegt “Ik heb het gevoel dat ik uitgesloten word” dan is dat geen gevoel. Het is een gedachte, hypothese of veronderstelling.
Of als iemand zegt “Ik heb het gevoel dat niet iedereen oprecht spreekt” dan is dat een verdoken oordeel of kritiek.
Of “Ik voel me gekleineerd/gebruikt/verraden/onder druk gezet” geeft mogelijk aan dat ik mijn verantwoordelijkheid niet opneem en de oorzaak buiten mezelf leg.
Hoe kan je omgaan met pseudo-gevoelens? Een paar tips.
* Stel de vraag: “En waar voel je dat in je lichaam?”
(want gevoelens zijn fysiek verankerd: hartkloppingen, zweten, versnelde ademhaling, spanning in je lijf)
* Of je herkadert wat iemand heeft gezegd: “En als je denkt dat je buitengesloten wordt, hoe voelt dat dan?”
Op zoek naar de oprechte emoties dus!
“Bij conflicten zit de onderdrukte energie van fricties, frustraties en opgekropte emoties in de onderstroom.
Dat is de paradox. Hoe werken met de vernietigende en verbindende kracht van conflicten?
Hoe kun je de energie kanaliseren, zodat ze niet tot ontploffing en destructie leidt, maar tot verandering en verbinding?”
Copyright 2024 © Silvia Prins. Alle rechten voorbehouden. Artikelen of delen hieruit mogen elders gepubliceerd worden, maar alleen op o.v.v. het copyright en de naam van de website. Dank om me hiervan op de hoogte te stellen.
Foto’s: Silvia Prins