‘Onvolwassen’ gedrag bij spanning
In mijn werk rond samenwerkingsconflicten kom ik het telkens weer tegen: relationele immaturiteit.
Bij spanning in de samenwerking, in onveilige teams of in toxische organisaties val je meestal terug op reactief gedrag. We zijn allemaal geconditioneerd en daardoor raak je verstrikt in oude patronen als je in het hier-en-nu getriggerd wordt door iets of iemand.
De automatische piloot zegeviert want je lijf schiet in stressmodus. Een versnelde hartslag, droge mond, spierspanning, contractie en/of spontane bewegingen gebeuren vanzelf (bv in elkaar zakken, je wegdraaien van iemand).
Het lukt niet meer om echt te luisteren naar de ander en je empathie voor de overkant droogt op. Je neemt emotionele afstand van mensen en bent niet meer beschikbaar, als reactie op een teveel, te intens, te bedreigend, te negatief.
Je capaciteit om helder te denken, met een open mind naar een situatie te kijken en oplossingsgericht naar de toekomst te kijken zijn gecompromitteerd. Je raakt gevangen in onproductieve gedachten die je stress verder de hoogte injagen: oordelen, zwart-wit denken, negatieve voorspellingen, verwijten en zelfverwijten.
Impulsief, onbewust en reactief gedrag betekent vastzitten in het verleden en reageren vanuit oude sjablonen. Je bent dan niet bezig met het nu of met de toekomst.
Dit gebeurt op alle niveaus: in families, vriendenkringen, op het werk, in de maatschappij en in de wereld. Het leidt tot onbegrip, toenemende spanning, intolerantie en polarisatie. En tot oorlog.
“Habits are essential to our lives and are even useful for our survival, but without noticing, we can become calcified, rigid, resistant to change, and, therefore, not resilient in the face of it.
(…) when I’m stressed or shut down – distracted, disconnected, and dissociated – I have less space and a reduced capacity for inner witness.
In that state of contraction, I am more likely to become over-identified with my thoughts and emotions (habits) or constricted by the sensation of physical pain or discomfort.
It becomes too difficult to listen and communicate or solve problems. I feel “too busy” rather than productive, reactive rather than responsive.
I function out of crystalized habits (according to my past) rather than creatively (according to my potential).”
‘maturiteit’: 3 pijlers
Beena Sharma (in Hübl, 2023) destilleerde 3 pijlers van maturiteit in leiderschap en relaties die ik heel inspirerend vind.
1. spanningen, polariteiten en paradoxen omarmen
Bij spanning dus niet: in of-of redeneringen vervallen; vechten voor je grote gelijk; polariseren; denken vanuit schaarste; tegenstellingen ontkennen of met de mantel der liefde toedekken.
Het en-en denken en handelen vraagt volwassenheid.
Bijvoorbeeld: én Geert én Heleen hebben een punt; we moeten én veranderen én stabiliteit bewaren.
2. Kijken naar de realiteit en durven bewegen naar wat moeilijk is
Het is een hele uitdaging om te kijken naar wat er ‘is’. En toch is dat juist het startpunt van verandering (de paradox van verandering, Beisser).
Vaak focussen we op het verleden (bv oude koeien; vroeger was het beter) of vluchten we naar de toekomst (bv we zouden toch moeten…; laat ons met een schone lei beginnen!).
Het is veel moeilijker om te kijken wat er hier en nu is, en wat er niet is. We cirkelen rond de spreekwoordelijke ‘pot’ en durven ze niet open te doen. De pruttelende brei gaat op den duur stinken…
3. Continue feedback geven aan zelf, de ander en het systeem
Door een constante loop van eerlijke informatie op gang te houden en jezelf en elkaar een spiegel voor te houden, maak je een betere zelfkennis en groei mogelijk.
Ook systemen, zoals een team of organisatie, kunnen floreren en zich continu ontwikkelen via continue feedback.
Hoe bewuster omgaan met uitdagende relaties en moeilijke situaties?
Relationele wijsheid en emotionele veerkracht gaan niet zozeer over je ‘relaties’. Uitdagende situaties in je persoonlijke leven, op het werk en in de wereld spreken je capaciteit aan om bewust te ‘relateren’ (raar woord!). Het is een werkwoord en geen zelfstandig naamwoord. Een proces en geen ding.
Hoe verhoud je je bijvoorbeeld tot de dagelijkse stroom van schokkende beelden in het wereldnieuws? Wat doet de polarisatie in de maatschappij met je? Hoe ga je om met de alarmerende klimaatsituatie?
Kop in het zand? Paniek of depressie? Alle informatie afblokken? Of slaag je erin om vanuit veerkracht en op een gedoseerd manier voldoende informatie toe te laten en vormen van actie voor jezelf te vinden? Organiseer je voldoende ’tegengif’ in je leven? (bv schoonheid, natuur, muziek, zinvol werk doen, diepe vriendschappen)
Er zijn een aantal belangrijke relationele kwaliteiten die je hiervoor kunt inzetten en verder ontwikkelen.
‘In tune’ zijn met jezelf
Durven vertragen, naar binnen keren en voelen wat er van binnen leeft. In contact zijn met wat er lichamelijk gebeurt, de emoties die nu aanwezig zijn en de gedachten die door je heen gaan.
Bijvoorbeeld: onrust, angst, voorzichtige hoop, spanning in je kaken, de impuls om je terug te trekken, weerzin tegen iets, een oordelende gedachte over iemand.
Door contact met jezelf te hebben, creëer je innerlijke ruimte. Er ontstaat een pauze waarin je een bewuste respons kunt kiezen in plaats van impulsief te reageren.
Beschikbaar zijn voor de ander
Meestal is het nodig om jezelf eerst te reguleren – je zenuwstelsel kalmeren – voordat je er écht helemaal, met lijf en leden, voor een ander kunt zijn.
Even een momentje nemen om bijvoorbeeld te ademen en naar binnen te keren, vergroot de kwaliteit van je presence (bv rustig; empathisch; moedig; nieuwsgierig).
Vanuit deze aanwezigheid kan je beter luisteren, begrip en empathie opbrengen, voelen wat er tussen jou en de ander speelt en oprecht zijn in het contact.
Transparant communiceren
Deze vorm van communiceren gaat een stap verder dan de inhoud van wat we zeggen.
Thomas Hübl noemt dit ‘attunement’: afgestemd zijn op jezelf, op de ander en op het relationele veld.
Het gaat over de informatie die je van binnen, bij de ander en in de tussenruimte oppikt. En deze sigalen ook serieus nemen en onderzoeken of benutten om het contact te verdiepen.
Bijvoorbeeld: een dip in je energieniveau voelen tijdens of na een gesprek; een gevoel van onveiligheid; een incongruentie opmerken tussen wat iemand uitspreekt en wat zijn/haar lichaam zegt; een verrassend beeld dat bij je opkomt terwijl je met iemand aan het praten bent.
Deze registers staan tot onze beschikking.
De uitdaging is: hoe kan ik contact met mezelf en de ander houden – juist in de momenten van spanning, druk en dreiging – zodat ik in relatie kan blijven?
De boodschap van het boek van Thomas Hübl is het belang om te connecteren met onszelf, de mensen om ons heen, de natuur, de maatschappij. Beseffen dat we interafhankelijk zijn. Beter leren afstemmen, zodat we onze collectieve intelligentie kunnen inzetten om van de wereld een betere plek te maken.
Want de wereld heeft – zeker nu – veer-krachtige mensen nodig!
Een paar van mijn favoriete quotes uit het boek:
Mature relationality requires that you slow down and tune in.
The more embodied and available you are, the more clearly you see the world.
Being truly present with another person is among the most precious gifts you can offer.
Learning to stay connected to your own stilness amidst the noise of the world is a vital practice for our times.
Resolving a relationship conflict is about emerging into newness together.
Healing happens when you decide not to look away but to attune: to be present with what is, to notice and sense and feel.
Thomas Hübl (2023). Attuned. Practicing Interdependence to Heal Our Trauma – and our world, Sounds True.
Heel wat mensen hebben me de laatste 10 jaar geïnspireerd in het domein van pittige relaties, geëscaleerde conflicten en trauma. Hun inzichten vertaal ik systematisch naar het thema: conflicten en overweldigende ervaringen op de werkvloer. Het zijn ook de bronnen waaruit ik put in mijn workshops en coachings.
Ik noem er enkelen: Peter Levine, Gabor Maté, Dan Siegel, Steve Porges, Bessel van der Kolk, Deb Dana, Janina Fisher, Babette Rotschild, Tim Hicks, Miriam Taylor, Friedrich Glasl.
- Ben je ook gefascineerd door de impact van traumatiserende ervaringen op het werk?
- Ben je op zoek naar meer inzicht en diepgang in het omgaan met geëscaleerde conflicten?
- Voel je ook aan dat er soms meer nodig is dan een conflict op te lossen?
Dan ben je zeer welkom in de masterclass ‘Conlict & trauma: van oplossen naar helen – traumasensitief omgaan met heftige gebeurtenissen en conflict op de werkvloer’ op donderdag 30 mei 2024.
