Groepsdynamica: back to basics
Is er ‘één’ juiste groepsdynamische school? Nee dus.
Wat mij boeit is de essentie van het groepsdynamisch kijken en waar dit gedachtegoed vandaan komt. Ik laat je even mee snuffelen.
De body of knowledge waar ik al jaren mee werk, heeft zijn wortels in het werk van founding father Wilfred Bion en enkele van zijn tijdsgenoten. Hun werk resulteerde in een school die zowel systemisch als psychodynamisch kijkt naar wat er in organisaties en samenwerking gebeurt (system psychodynamics).
Ik vat enkele uitgangspunten van dit perspectief samen. Uiteraard summier en zonder de diepgang die hier eigenlijk vereist is.
Uitgangspunten
De groep-als-geheel – ‘a group is a different kind of animal’
De groep wordt gezien als een aparte entiteit. Een ‘dier’ met een eigen leven, een eigen ontwikkelingspad, specifieke collectieve fenomenen, patronen en dynamieken. Dit is een radicaal ander perspectief op groepen en teams.
Groepen zijn inherent paradoxaal
In elke groep leeft een basisparadox die voor veel dynamiek zorgt. In elke groep speelt het spanningsveld tussen individu en groep, tussen autonomie en gemeenschappelijkheid, tussen verbinding en verschil.
Een groep functioneert tegelijkertijd op 2 niveaus
Bion beschreef hoe elke groep op het taakniveau functioneert: vergaderen, overleggen, discussiëren, aan een opdracht werken. Dit is de logische of rationele kant van groep zijn.
Tegelijkertijd spelen er allerlei dynamieken, die we vaak de ‘onderstroom’ noemen. Bijvoorbeeld afhankelijkheidsdynamieken; wie afwijkt isoleren en uitsluiten; onuitgesproken issues vermijden en allerlei beschermingsmechanismen.
Voor mij betekende de ontdekking van dit perpectief het opengaan van een nieuwe wereld en toegang krijgen tot een ander niveau van observatie en interventie.
Zoals de pil in de matrix slikken…
*: onderaan deze column vind je enkele auteurs die me al jarenlang inspireren!
nieuwsgierigheden en bezorgdheden
In de opleidingen en begeleidingen die ik verzorg gaat het vooral over de vragen:
- Hoe gaan groepen om met spanningen?
- Hoe zien ‘conflicten’ er uit en hoe komt het dat ze escaleren?
- Hoe begrijpen waarom een groep zich gedraagt zoals ze zich gedraagt?
Enkele leervragen die ik vaak tegenkom zijn:
- Hoe omgaan met agressie in de groep?
- Hoe inclusief blijven werken als er een ‘vervelend’ groepslid is waar iedereen zich aan stoort?
- Wanneer moet ik individueel werken en wanneer op het niveau van de groep interveniëren?
- Hoe omgaan met de complexiteit van wat er allemaal speelt, vooral wanneer de spanning toeneemt?
- Wat kan ik doen met mijn buikgevoel?
- Hoe ga ik om met het appèl dat naar me toe komt en hoe uit mijn persoonlijke valkuilen blijven (bv verantwoordelijkheid overnemen; redden en zorgen; fixen).
- In welke mate mag ik de teugels loslaten en de groep ruimte geven om het aan te gaan met elkaar?
- Hoe blijf ik overeind als de agressie naar mij als leidinggevende/begeleider terecht komt?
“Most groups behave pleasantly when all goes well.
However, even the nicest, most civil, generous group, whendisturbed, will become a belligerent monster.”
Groepsdynamisch werken: een paar ankerpunten
Startpunt is het bewust waarnemen hoe de groep zich gedraagt. En ook goed voelen wat er bij jou van binnen gebeurt in het contact met deze specifieke groep. Hoe voel ik me, hoe gedraag ik me?
Op basis van deze informatie kan je nieuwsgierig gaan exploreren wat het groepsgedrag zou kunnen betekenen. Met andere woorden: hypotheses formuleren. Dit als weerwerk tegen de oordelen en interpretaties die we vaak (te) snel maken. Hiervoor heb je kaders, inzichten en concepten nodig.
“A group is a different kind of animal”
(Harold Bridger)
De volgende stap, in grote lijnen, is een keuze maken. Wat wil ik bespreekbaar maken? Wat wil ik veranderen? Wat wil ik in ontwikkeling brengen in dit team? Een focus bepalen en doelstellingen voor je aanpak formuleren.
En dan volgt de methodische stap: hoe pak ik het concreet aan? Aandacht geven aan belangrijke randvoorwaarden en zeker stilstaan bij het niveau van veiligheid.
En tijdens het faciliteren van een groepsbijeenkomst, zijn er heel wat aandachtspunten. Bijvoorbeeld:
- Hoe zorgen dat iedereen aan bod komt of structuur als tegengif voor de dynamieken van de ‘jungle’?
- Hoe mensen helpen om uit te drukken wat ze willen delen, zodat de groep samen de situatie in beeld kan brengen?
- Hoe zorgvuldig naar de spanningen toegaan zonder reactief te worden?
- Hoe omgaan met spannende momenten en erover waken dat de groep inclusief blijft?
Groepsdynamisch werken betekent niet dat je geen aandacht aan individuen besteedt. Het impliceert dat je individueel gedrag betekenis geeft in de context van de groepsdynamieken.
Dus een ‘moeilijk’ groepslid ga je niet problematiseren, terechtwijzen of verwijderen. Het verfrissende van deze aanpak is dat je naar de achtergrond of naar de rest van de groep kijkt.
Bijvoorbeeld. Hoe gaat de groep om met iemand die een beetje anders is? Wat doet het individu voor de groep? Hoe komt het dat een groep een dominant lid zoveel ruimte geeft?
Werken vanuit een groepsdynamische insteek geeft je dus nieuwe mogelijkheden is kan een hefboom voor verandering betekenen (bv patronen doorbreken).
werken met de onderstroom: nieuwsgierig?
Kom kennis maken met deze manier van werken met teams, afdelingen en andere gremia!
Volgend jaar weer een driedaagse.
Alle info vind je hier onder.
* Enkele bronnen van inspiratie
In alfabetische volgorde
Yvonne Agazarian – Wilfred Bion – René Bouwen – Marie-Anne Chidiac – Petruska Clarkson – Ruth Cohn – Mich De Baere – Diana Evers – Anne & Marianne Frederiksson – Friedrich Glasl – Larry Hirschhorn – Thomas Hübl – Manfred Kets de Vries – Melanie Klein – James Krantz – John Leary-Joyce – Isabel Menzies Lyth – Arnold Mindell – Ed Nevis – Martin Ringer – Ken Smith – Christine Thornton – Paul Vansina – Marvin Weisbord – Donald Winnicot
Copyright 2024 © Silvia Prins. Alle rechten voorbehouden. Artikelen of delen hieruit mogen elders gepubliceerd worden, maar alleen op o.v.v. het copyright en de naam van de website. Dank om me hiervan op de hoogte te stellen.