Trauma in organisaties: veel voorkomend en nauwelijks onderkend
Een aantal jaar geleden riep een medewerker tijdens een groepsintake van een zwaar geëscaleerd conflict uit: “Wij willen erkenning van de directie dat we getraumatiseerd zijn!!!”
Op dat moment besefte ik plots heel helder dat er naast het vluchten en vechten in organisatieconflicten ook bevriezing bestaat: een trauma dus.
Het was wel even zoeken naar relevante literatuur. Ik verdiepte me in het thema organisatietrauma en vond zeer bruikbare inzichten en perspectieven om te werken met geëscaleerde en vastgelopen situaties.
Gelukkig verscheen het boek “Trauma in organisaties. Herkennen, aanpakken, voorkomen” van Philippe Bailleur in 2016. Nu is er dus een toegankelijk boek, in het Nederlands voor een breed publiek.
Philippe deed een grondige literatuurstudie over het fenomeen organisatietrauma. Inzichten komen uit onderzoek rond individueel trauma, maatschappelijk en inter-generationeel trauma, systeemopstellingen, organisatie- en leiderschapsontwikkeling.
Het boek is helder opgebouwd en vlot leesbaar. De vele illustraties maken het boek ook aantrekkelijk. De tekst wordt niet belast met referenties. Die worden discreet aangeduid met een cijfertje en zijn achterin het boek te vinden.
Het boek werd uitgeroepen tot ‘Boek van het jaar 2016’ door de Orde van organisatiekundigen en –adviseurs (Ooa) in Nederland!
Boeiende inzichten en thema’s: een persoonlijke selectie
“Iets dat niet geheeld raakt op de plek waar de schade is ontstaan, toont zich vaak via symptomen op andere plekken.”
(p 75)
Het verschil tussen trauma met een kleine ’t’ en Trauma met een grote ‘T’: gaat het over een cumulatie van verschillende kleine traumatiserende gebeurtenissen over een langere periode (bv pesten) of over een ingrijpende gebeurtenis.
Het verschil tussen inzoomen en uitzoomen. Bij inzoomen kijk je mechanistisch naar individuen vanuit de veronderstelling dat je ‘de’ oorzaak kunt vinden en dus ook ‘de’ oplossing. Bij uitzoomen ga je systemisch kijken naar patronen, dynamieken en de samenhang tussen verschillende aspecten.
Het idee van ‘post traumatische groei’. Wanneer een organisatie erin slaagt een trauma te overwinnen of verwerken, kan het weefsel achteraf sterker zijn.
Conflicten worden gevoed door ’toxines’ die zich opstapelen: lastige emoties zoals verdriet, frustratie, onzekerheid, schaamte, boosheid en angst. Ze voeden ’traumacapsules’ die een systeem in de traumaval zuigen.
Het verloop van een conflict of trauma is niet lineair, maar eerder te vergelijken met de jaarringen van een boom.
“Het helen van traumacapsules is dus niet alleen een kwestie van toxines, maar ook van het vrijmaken van gestagneerd potentieel.”
(p 112)
Tot slot
In mijn begeleidingswerk word ik dikwijls geconfronteerd met gespannen situaties in samenwerking. Wanneer ik het woord “conflict” in de mond neem, krijg ik daar vaak een sterke reactie op. Mensen deinzen terug en beginnen meteen te relativeren. “Het is niet echt een conflict hoor, het is gewoon een beetje moeilijk nu.”
De drempel om over “trauma” te spreken is nog veel hoger. Deze woorden uitspreken helpt mogelijk wel om organisaties te alarmeren over situaties die onhoudbaar en ongezond zijn. En hopelijk gaat daar een appèl van uit om er – zonder dralen – iets aan te doen!
23 mei 2018 – Masterclass Groepsdynamica-Plus: “Trauma, rouw en herstel in groepen”!
Philippe Bailleur (2016). Trauma in organisaties. Herkennen, aanpakken, voorkomen. Lannoo Campus.
