‘Yoga off the mat’: wat yoga kan bijdragen aan betere relaties
In 2019 volgde ik een yoga teacher training (Yogalife) omdat ik geïnteresseerd ben in de filosofie van yoga. Ik besefte dat de vorm die wij in het Westen kennen (de houdingen ) slechts een klein onderdeeltje vormt van wat yoga kan betekenen.
Wie schetst mijn verbazing toen ik al tijdens het eerste weekend een link tussen yoga en conflicthantering ontdekte…! Uiteraard werd ik nieuwsgierig en ging ik met een verscherpte aandacht luisteren naar de lectures van onze docenten.
Ik leerde dat yoga een kompas voor het leven is. En dat het dikwijls naar jezelf wijst.
Graag deel ik een paar inzichten die mij helpen om te proberen anders in relaties te staan en met conflict om te gaan.
Onlangs las ik een boek van Eddy Stern dat gaat over de vraag: op welke manier werkt yoga eigenlijk en hoe kan het – ‘off the mat’ – bijdragen aan betere relaties. Met recente inzichten uit de neurowetenschappen.
Helemaal niet ‘soft’ of ‘esoterisch’ dus…!
“Wij zijn dikwijls het slachtoffer van onze mentale toestand (boosheid, jaloezie, oordelen, wraak, luiheid, apathie, verveling, verlangen) en af en toe handelen we ook naar die toestand en identificeren we ons ermee. (…)
De grootste belemmering die wij in yoga kennen is een ongedisciplineerde geest die het niet kan laten voortdurend over allerlei dingen na te denken, die gehecht is aan onze opvattingen, oordelen en ideeën, en die ons ertoe brengt ons met de verkeerde zaken te vereenzelvigen.”
(Stern, 42, 48-49)
1. De realiteit zien: onze monkey mind bedwingen
Onze geest is oorspronkelijk als een lege hard disk. Via onze zintuigen doen we ervaringen op. Na verloop van tijd voelen en denken we, zodra we iets meemaken, er van alles bij op basis van wat we in het verleden meegemaakt hebben. “Al onze gedachten zijn gebaseerd op ervaringen uit het verleden, op blootstelling aan ervaringen” (Stern, p 163)
Het brein is traag. Het kan de stimuli uit de omgeving niet zo snel volgen en neemt slechts partieel waar. Daarom zijn onze hersenen voortdurend aan het inhalen door in te vullen, te voorspellen, te interpreteren en situaties te beoordelen op basis van eerdere ervaringen.
We zitten opgesloten in onze monkey mind, hangen vast aan onze gedachten, verhalen en onze ‘waarheid’. In ons woedt een voortdurende dialoog van oordelen, associaties, meningen (self talk) die onze geest vertroebelen. We identificeren ons met onze gedachten; ze worden de waarheid. En deze voortdurende dialoog kost veel energie.
Probeer maar eens 5 minuten te gaan zitten en niets te denken…
In yoga zegt men dat de gedachten als rimpelingen op een meer zijn: “If the water is disturbed, you cannot see through”.
Iedereen ervaart een situatie op een subjectieve manier, op basis van onze innerlijke software. Zo hebben woorden een andere betekenis en emotionele lading voor iedereen (bv respect; eerlijkheid).
Dus in zekere zin is onze toekomst een projectie van het verleden. Als je je niet bewust bent van je software, dan herhaal je de patronen uit het verleden.
Yoga helpt dus om in de realiteit te leven en je bewust te zijn van waar je je aan vastklampt (bv zelfbeeld, identificatie met een rol, een verhaal, je waarheid). Vanuit dit perspectief gaat conflicthantering dus niet over het achterhalen van de waarheid of onderzoeken wie er gelijk heeft. Het gaat om het zien van de verschillende realiteiten vanuit een groter bewustzijn.
2. Bij jezelf blijven: zelfregulatie
In conflict zijn we voortdurend gefocust op de ander. We beschuldigen, maken verwijten en projecteren er op los. Het is de ander die moet veranderen; we proberen de ander te ‘fixen’ vanuit het idee dat hij of zij gebroken is.
Gelijk willen hebben is het beste recept voor lijden. We leven in de illusie dat we gelukkig zullen zijn als de dingen lopen zoals wij dat willen.
Hiermee geef je de ander ook de macht om te bepalen hoe jij je voelt. We zeggen bijvoorbeeld “Zij haalt het bloed onder mijn nagels” of “Hij maakt me boos”. Maar dat doen we zelf.
Deze interne dialoog heeft een impact op je lichaam en je fysiologie. Je krijgt er stress van. De kunst is dus om bij jezelf te blijven. Yoga helpt om contact met jezelf te cultiveren: je ademhaling, je lichamelijke sensaties voelen, je gedachten waarnemen.
Vooral in conflict kan het je helpen om jezelf te blijven voelen en om bewust te blijven functioneren. Wat je meemaakt in conflictsituaties (bv non verbaal gedrag, een bepaald soort humor, een kwetsende opmerking) triggert vaak ervaringen uit het verleden die somatisch verankerd zijn.
Het is dus belangrijk om dit te herkennen en te beseffen dat het over een situatie in het verleden gaat die je raakt. De kunst is om jezelf te kalmeren wanneer je je bedreigd voelt. Als iemand op je rode knop duwt, is het tijd voor persoonlijk werk.
In een conflict wordt je sympathisch zenuwstelsel (fight-flight) geactiveerd: oppervlakkig ademhalen, adrenaline, hoge hartslag, verhoogde bloeddruk, zweten. De korste weg naar rust is via de ademhaling. Zo kan je het rest & digest systeem activeren waardoor je weer toegang hebt tot je cognitieve vermogens.
Vragen die je helpen om je bewustzijn te vergroten, een gevoel van keuze te hebben en in het nu te zijn:
- Wat heb ik nu nodig?
- Hoe wil ik nu zijn in dit conflict?
“Als we de toestand van ons lichaam veranderen, verandert ook de toestand van onze geest, want geest en lichaam vormen één geheel. (…)
Als we weer contact maken met ons lichaam, maken we weer contact met onszelf, want de functies van het zenuwstelsel worden bijgesteld. Dankzij dit mechanisme kunnen wij een krachtiger zelfgevoel gaan ervaren, een gevoel van: dit ben ik, dit is wat ik denk, dit is wat ik voel, dit is wat ik wil en dit is wat ik nodig heb. (…)
Om in evenwicht te zijn met de wereld en de mensen om ons heen, hebben we een evenwichtig zenuwstelstel nodig, en daar kunnen we bewust aan werken.”
(Stern, 168, 194, 267)
3. Het stil durven laten zijn
Stilte maakt mensen ongemakkelijk. We ervaren het vaak als oncomfortabel, saai of bedreigend en we worden er rusteloos van. Meestal zoeken we afleiding (bv radio aan, volle agenda, bezig zijn, gsm 100 keer per dag oppakken). We houden van opwinding, levendigheid en drama.
Tijdens de opleiding werden we uitgenodigd tot een experiment: een heel weekend ‘silent observer’ zijn. Een hele uitdaging.
Als je stil bent, heb je onverdeelde aandacht voor de dingen. Je bent dichter bij jezelf. Je neemt afstand van de gedachtenstroom. Je voelt je lichaam bewuster (bv ademhaling; spanningen die je vasthoudt). Je begin andere dingen op te merken.
In de communicatie hechten we teveel belang aan woorden. Maar, zeker in conflict, het gaat niet zozeer over wat je zegt, maar over wat de ander hoort of begrijpt.
Stilte is een belangrijke onderhandelings- en bemiddelingsvaardigheid!
4. Je energiehuishouding
Yoga maakt je bewuster van de manier waaorp je omgaat met je energie.
- Waar investeer je energie in en over welk soort energie gaat het? (bv tijd, intellectueel, financieel, fysiek, emotionele energie)
- Waar krijg je die energie van? (bv eten, slaap, muziek, liefde, natuur, sporten, stilte, geld, schrijven)
- Waar verlies je energie? (bv slechte gewoontes, stress, uitstellen, piekeren, verwachtingen, weerstand, angsten, vermijden)
- Wat kan je er aan doen? (bv versimpelen, bewegen, balans tussen werk en ontspanning, je uitspreken)
Deze energiedimensie verwijst naar het ‘zelf als instrument van verandering’. Hier speelt de ademhaling een cruciale rol.
- Haal je voldoende adem om energie op te doen en aanwezig te blijven? Of wordt je ademhaling oppervlakkiger, hoger en sneller bij spanning, waardoor je angst toeneemt en je niet optimaal functioneert in het nu?
- Kan je in je eigen energieveld blijven in relatie tot anderen en voel je wat je zelf wilt of nodig hebt, of laat je je opzuigen in het veld van een ander (bv toxische energie)?
- Ben je in staat om de ander op te nemen in je aandachtsveld waardoor je nabij kunt zijn en empathie kunt opbrengen?
“Als we in een toestand van sympatische opwinding verkeren en in een defensieve modus, dan zijn we losgekoppeld, geïsoleerd en afgesloten, en zitten we vast in de overlevingsmodus.(…)
Yoga zorgt ervoor dat we minder strak vasthouden aan het verhaal dat we over onszelf vertellen en dat ervoor zorgt dat we vast blijven zitten in de zich herhalende patronen die ons geen geluk brengen, de patronen van asmita of ‘ik-heid’.”
(Stern, 343, 359)
“Human change is paradoxical. We get more change by becoming more deeply aware of who we are, rather then striving to be something we’re not.”
(Arnold Beisser)
5. Geweldloosheid: afwezigheid van kwaadheid
Geweldloosheid (ahimsa) is een van de acht ‘ledematen’ van het yogapad en zeer relevant voor conflicthantering. Het verwijst naar het afwezig zijn van boosheid. Dit gaat over onze destructieve gedachten, impulsen en onze automatische piloot als reactie op kwaadheid.
Als je er in een gespannen gesprek in slaagt om niet impulsief te reageren, dan stop je de cyclus van actie-reactie en escalatie en kan het contact behouden blijven.
Het is zeker niet de bedoeling om een heilige te worden! Irritatie, frustratie en boosheid zijn er voortdurend. Doel is om ze te voelen en onderzoeken wat je precies zo kwaad maakt. En wat je nodig hebt. Dat is vaak een moelijke vraag.
Het uitgangspunt is: als je jezelf observeert en je bewust wordt van wat er leeft, dan zullen de passende woorden komen en gebeurt de verandering vanzelf. (Dit sluit opvallend dicht aan bij de paradox van verandering uit de Gestalt van Beisser).
De yoga spreekt ook over het geweld dat we onszelf aandoen. Bijvoorbeeld boos op jezelf worden, omdat je iets niet hebt durven zeggen; niet opkomen voor wat belangrijk voor je is.
Voor wie de kracht van yoga verder wil ontdekken
Met plezier beveel ik je het boek “Hoe yoga werkt” van Eddie Stern (2019) aan.
Copyright 2021 © Silvia Prins. Alle rechten voorbehouden. Artikelen of delen hieruit mogen elders gepubliceerd worden, maar alleen op o.v.v. het copyright en de naam van de website. Dank om me hiervan op de hoogte te stellen.
Top artikel , klaar en duidelijk. Een mooie bijdrage om een van de vele voordelen van Yoga te belichten . Dank je !
Dank je Nadine! Wat een mooi compliment van één van mijn favoriete yoga teachers! Warme groet, Silvia
Hier een compliment van iemand buiten je werkveld. Wel een kenner van rust en stilte (natuur), maar ook iemand die een aantal van de valkuilen die je benoemt herkent. En hoewel altijd al bezig met een beter mens te worden: er blijft altijd wat te leren. Yoga: hoe tegenstrijdig, ik heb er geen tijd voor. Mijn leerschool is het leven, het ‘buiten spelen’ en mijn vriendschappen. En af en toe het lezen, zoals dit soort blogs. 🙏 Mooi en helder geschreven trouwens.
Dank je Peter. Extra fijn dat je als ‘buitenstaander’ de moeite doet om te reageren. Groetjes, Silvia