“Conflict is rarely just a dispute between two people. Indeed, most workplace conflict is supported either directly or indirectly by many people. The most common support is through silence, or simply not acknowledging that there is a conflict.”
(Maureen Fitzgerald)

Spreken is zilver en zwijgen is goud?

Een meningsverschil is moeilijk, negatieve feedback geven is spannend en een conflict aangaan is voor veel mensen zelfs ondenkbaar. Dus vaak kiezen we er voor om te zwijgen.

Veel organisaties kennen een cultuur van ‘zwijgen voor de lieve vrede’. Directe communicatie is ongebruikelijk, vrijuit spreken gevaarlijk. Dat is er vaak thuis – met de beste bedoelingen – nog ingelepeld. Er wordt dus massaal ingeslikt, verdragen en opgepot.

In samenwerking heeft dit nare consequenties. Ik weet niet dat mijn collega last van mijn gedrag heeft. De moeilijke issues blijven onbesproken in een team. Het spanningsveld rond een thema blijft ondergronds aanwezig en begint te etteren. Met de beste bedoelingen maken we het samen dus nog erger…

Ik hoor mensen dikwijls zeggen: “Het zit in het behang!”. En er is niets zo moeilijk als een organisatiecultuur te veranderen…

Overleven op de werkvloer: het risico van spreken en het risico van zwijgen

Organisaties zijn vaak geen veilige plekken. Het is riskant om in het verschil te gaan, elkaar aan te spreken en je kritische stem te laten horen. Medewerkers zijn bang voor hun bazen. Kritisch en eerlijk zijn wordt subtiel of op een grove manier afgestraft. Mensen kiezen dus eieren voor hun geld en houden de lippen stijf op elkaar.

Als er in samenwerking geen ruimte is om onvrede, ongemak en kritiek te uiten, dan gaan die stemmen ondergronds. In plaats van te spreken met, gaan we spreken over. We slikken kritiek in en worden er nerveus en gespannen van. Iedereen voelt dat er ‘iets’ is, maar niemand spreekt. En dit houden mensen soms decennia lang vol…

Zwijgen is een overlevingsmechanisme waar we uiteindelijk zelf de dupe van worden. Het kost veel energie om frustraties binnen te houden. We raken geïsoleerd en gevangen in onze interpretaties, lezing van de feiten en niet afgetoetste verhalen. Jarenlang zwijgen is een implosie van energie.

Zwijgen: lief of laf?

Zwijgen lijkt dus op het eerste zicht een zachte, lieve, vriendelijke en respectvolle manier van met elkaar omgaan. We ontzien elkaar, maken het de ander niet moeilijk en maken van een mug geen olifant. Zo houden we het leefbaar voor elkaar.

Bij nader inzien is zwijgen, zeker als het over belangrijke dingen gaat en lang duurt, ongezond en leidt het tot verzuurde relaties. Wanneer een zwijgcultuur zijn tol begint te eisen, is het tijd om te spreken.

Spreken mét elkaar vraagt moed, veiligheid en kunde. Hoe zeg ik tegen mijn medewerker dat ik het niet tolereer dat hij tijdens een vergadering naar buiten loopt om zijn telefoon op te nemen? Hoe geef ik aan dat de manier waarop mijn collega tegen me uitvalt écht niet door de beugel kan? Hoe kan ik duidelijk maken aan mijn manager dat hij ons als team in de steek heeft gelaten door onze klachten te bagatelliseren en niets te ondernemen?

Ik ontdek steeds meer dat we dit allemaal te leren hebben: het aangaan met elkaar.

Ingrediënten voor een constructieve dialoog over moeilijke thema’s

• Vertrek vanuit jezelf: wat neem ik waar (zonder oordeel) en wat is het effect op mij? Hoe beleef ik de situatie? Wat gaat er allemaal door mijn hoofd – oordelen, interpretaties – wat misschien niet klopt? (waarneming, emoties/beleving en gedachten).
• Formuleer dit in de vorm van een ‘ik-boodschap’ (‘jij uitspraken zijn een aanval!): neem hier tijd voor en zet desnoods op papier.
• Let er vooral op dat de ander kan horen wat je te zeggen hebt: wees zorgvuldig, respectvol en helder in je formulering.
• Geef aan wat je nodig hebt om samen te werken: wat is voor jou belangrijk? Maak bijvoorbeeld concreet wat “respectvol” of “collegiaal” voor jou betekent.
• Laat zien dat je open staat voor de visie, beleving en noden van de ander en dat je bereid bent te investeren in de relatie.
• Start een gesprek. Zonder schrik voor ruzie.

Sprekende citaten over zwijgen

Voor deze column heb ik me geamuseerd met het zoeken naar sprekende citaten die iets zeggen over de destructieve consequenties van (te vaak/lang/ongepast) zwijgen (ik ben gék op goede citaten!).

“De wreedste leugens worden vaak verteld door te zwijgen.” (Robert Louis Stevenson)

“Zwijgen is in sommige gevallen de meest lafhartige vorm van liegen.” (Wim Triesthof)

“Met elkaar praten is beter dan tegen elkaar zwijgen.” (Ignazio Silone)

“De waarheid doet pijn, maar zwijgen doodt.” (Marc Twain)

“Om eerlijk te zijn, zijn we allemaal criminelen, als we zwijgen.” (Stefan Zweig)

“Liberation means you don’t have to be silenced.” (Toni Morisson)

Welke spreekt jou het meest aan?

Wat houdt jou tegen om te spreken?

Programma ‘Conscious Conflict – Aan de slag met disfunctionele teams en vastgelopen samenwerking

Wil je leren hoe je moeilijke thema’s bespreekbaar kunt maken en conflicten constructief kunt aangaan? Ben je nieuwsgierig naar handige modellen en verdiepende inzichten rond spanningsregulatie in groepen? Wil je experimenteren met een andere aanpak en met concrete groepsmethodieken? Ben je bereid om naar je eigen patronen in conflict te kijken als startpunt voor verandering in je team of organisatie?

Dan ben je welkom in het gloednieuwe programma ‘Concious Conflict’ (start in oktober 2019).

Meer info vind je H I E R.

Copyright 2019 ©  Silvia Prins. Alle rechten voorbehouden. Artikelen of delen hieruit mogen elders gepubliceerd worden, maar alleen op o.v.v. het copyright en de naam van de website. Dank om me hiervan op de hoogte te stellen.