Een groepservaring van binnenuit

 

Dit keer eens een roman in de rubriek ‘Voor u gelezen’: In retraite’ van Carla de Jong. Een boeiende roman (een thriller!) voor mensen met interesse voor groepsdynamica!

Deze roman beschrijft een intensief, tiendaags groepsproces waarbij vijf deelnemers en twee begeleiders betrokken zijn. Elk hoofdstuk is een stuk verhaal vanuit het perspectief van één van de hoofdpersonen.

We krijgen inzicht in de worstelingen en angsten die de aanleiding vormen van de deelnemers om in de groep te stappen. We kijken mee hoe ze de ‘groep’ beleven, wat er bij hen van binnen in beweging komt, wat er tussen de groepsleden gebeurt en wat de ‘catharsis’ – waar elk van de deelnemers ‘doorheen moet’ – met hen doet. Ook de periode na de groep maken deel uit van het verhaal. En dat is niet zo’n fraai beeld…

Als lezer krijg je een idee van enkele typische thema’s en dilemma’s die in groepen spelen. Ik noem er een paar.

  • Het heerlijke ‘warme bad’ gevoel na een fase van onwennigheid, aftasten, strubbelingen.
  • De moeite om af te kicken na een intense groepservaring.
  • De rol en macht van de ‘leider’ in dergelijke groepen. De deelnemers in de roman laveren tussen adoratie en verdachtmakingen (manipulatie en verregaande bemoeienissen!) van hun groepsleider.

 

De intensiteit van een ‘kunstmatige’ situatie

 

Een thema dat me persoonlijk erg aanspreekt is het ervaren van zeer intense relaties in dit soort  groepen die in het ‘echte’ leven soms jaren vragen om op te bouwen of gewoon niet mogelijk zijn.

Het is een paradoxaal gegeven dat je in ‘kunstmatige’ omstandigheden (o.a. geïsoleerd van de buitenwereld, een andere ‘omgangscode’ tussen deelnemers) het gevoel krijgt ‘echte’, intense relaties te ervaren die de moeite waard zijn.

Wat is nu eigenlijk de ‘echte’ wereld: de wereld van alledag waar we op een oppervlakkige manier met elkaar omgaan en de tijd niet nemen om werkelijk met elkaar te praten en naar elkaar te luisteren? Of de wereld van de besloten groepservaring waar we elkaar als ‘persoon’ ont-moeten?

De schrijfster heeft, dat voel je duidelijk, dergelijke ervaringen persoonlijk meegemaakt. Dat draagt bij aan de levensechtheid van het verhaal. Voor mensen die nooit aan dit soort intensieve groepen hebben deelgenomen is het een interessante, bijna voyeuristische leeservaring. Bovendien is het boek goed geschreven.

 

Een inkijkje in een sessie groepsdynamica

 

“De grote zaal was helder verlicht en de stoelen stonden in dezelfde kringopstelling als eerder die dag. Catherine en Leilah zaten al klaar toen hij als eerste binnenkwam. Er hing een loden deken van stilte over alles heen. Pas toen de kring gevuld was, sprak Catherine. ‘De komende twee uur en elke avond hierna krijgen jullie de kans om een groep te worden, een hechte gemeenschap te creëren. Neem die tijd, besteed hem goed’.

En toen was het stil. Geen weldadige stilte, geen uitdrukking van rustgevend samenzijn, maar een krampachtige stilte die met elke seconde dreigender werd. (…)

Weer minuten die uren duurden verder, schraapte Sonja haar keel. ‘Ik ken dit van mijn studie psychologie. Het is een werkvorm uit de groepsdynamica, ontwikkeld door Tavistock. Ze kijken hoe we het als groep doen.’

Nu keek Catherine minachtend.

‘En dat doen we elke avond twee uur lang?’ vroeg Ola met afgrijzen in haar stem. 

Geen antwoord. 

‘Ik vrees van wel’, zei Sonja uiteindelijk. 

‘Absurd’ zei Brad. ‘Dit heeft geen enkele zin.’

Niemand stemde in en weer was het stil.”

(p 100-101)

 

Een aanrader.

 

Carla de Jong (2009).  In retraite, uitgeverij Archipel.

(Oude blog uit 2009, herzien op 28 augustus 2018)