“Juist omdat mensen met elkaar willen leven, zijn zij bereid met elkaar ruzie te maken en conflicten te doorstaan en op te lossen. Wanneer zij dit niet deden, zou dat eerder duiden op een gebrek aan belangstelling en op onverschilligheid. (…) Juist in een vitale gemeenschap zijn er altijd conflicten. Die hebben de functie om de gemeenschap verder te brengen, nieuwe ontwikkelingen in gang te zetten en tegelijk de verhoudingen te zuiveren.” (p 7-8)
Conflicten: alledaagse strategieën van vermijding
Anselm Grün, een benedictijnse monnik, inspireert zich in dit boekje op bijbelse verhalen als archetypes van conflict.
Hij bespreekt zeven strategieën van conflictvermijding die we allemaal kennen:
- Harmonie en beslotenheid idealiseren waardoor we conflicten niet waarnemen of verdringen
- Ontkennen of ontwijken uit angst dat het conflict zal ontploffen
- Uitzitten of onder tafel vegen waardoor je veel energie moet steken in het omgaan met de symptomen van het conflict
- De ‘zand-erover’ mentaliteit: het conflict wegpoetsen zonder het te hebben over de belangentegenstellingen
- Uitwijken door te rationaliseren uit angst voor heftige emoties
- Het veto van de beledigde persoon: de belediging staat centraal waardoor het conflict naar de achtergrond verschuift
- Harmoniseren en schikken of kiezen voor de ‘luie vrede’
Voor elke strategie betalen we een prijs. We gaan het niet aan met elkaar, we benutten het potentieel van het conflict niet, de spanning blijft in ons lichaam zitten en situatie blijven aanslepen en kosten enorm veel negatieve energie.
“Mensen die harmoniseren lossen niets op. Zij aanvaarden de positieve waarde van agressie niet, zij ontkennen het conflict of bedekken het met een vroom sausje. (…) Eigenlijk leeft men alleen nog naast elkaar, omdat men alle aanleidingen tot wrijving, die de harmonie zouden kunnen verstoren, wil vermijden.” (p 21)
Voorwaarden om het positieve van conflicten tot uiting te laten komen
Grün legt de nadruk op het potentieel van conflicten. Conflicten staan voor dynamiek, leven en het tegengestelde verdragen waardoor groei en ontwikkeling mogelijk worden.
Hij geeft ook aan welke voorwaarden nodig zijn om conflicten op te lossen. Hierbij inspireert hij zich op de ‘Regel van Benedictus’.
Spreek geen waardeoordeel uit over het conflict: ga niet op zoek naar de ‘schuldige’ en aanvaard de situatie zoals ze nu is.
Iedere betrokkene heeft het recht te denken wat hij denkt: heb geen waardeoordeel over de gedachten en belangen van een ander.
Luister aandachtig naar wat de ander wil zeggen: waar gaat het conflict in werkelijkheid over voor de ander en wat beweegt hem?
Informeer voortdurend naar hoe de ander zijn opstelling in het conflict ziet: wees nieuwsgierig en neem de ander serieus in het verhelderen van zijn visie.
Onderzoek je eigen motieven: wat betekent het conflict voor jou en welke onvervulde dromen, verdrongen behoeften en onderdrukte innerlijke conflicten spelen een rol voor jou?
Bijbelse verhalen en de link met conflicten in families en op de werkvloer
De rest van het boek bespreekt enkele gekende bijbelse verhalen. Grün maakt hierbij telkens de link naar ons dagelijks leven. Een voorbeeld.
Het verhaal van Mozes gaat over iemand in de groep die plots de rol van leider moet opnemen. Dit kan leiden tot een rollenconflict dat niet opgelost raakt en spanning veroorzaakt. Degene die in de rol van leidinggevende terecht komt voelt zich incompetent en heeft geen idee hoe hij nu met zijn vroegere collega’s moet omgaan. Een eenzame positie.
In andere verhalen komen universele en herkenbare thema’s voor zoals rivaliteit, jaloezie, ondankbaarheid, intriges en botsende karakters.
Het boek sluit af met aanwijzingen om conflicten op een creatieve wijze op te lossen. Onder andere via bemiddeling, arbitrage, door het volgen van 5 stappen om een conflict op te lossen door te vergeven en conflicten oplossen door vrede te sluiten.
“Conflicten zorgen voor een vruchtbare spanning die tot verdere ontwikkeling kan leiden. Elk conflict stelt de zekerheden op losse schroeven, waarmee we onszelf graag in slaap sussen. Het daagt ons uit en wil ons confronteren met onze eigen waarheid. Zo kan ieder conflict ons verrijken.” (p 24)
Aanvankelijk stond ik wat terughoudend tegenover dit christelijk geïnspireerde boek, maar Grün verrast door zijn eigentijdse en wereldse visie op conflicten, ook in organisaties, en hoe we daar mee om kunnen gaan. Een aanrader voor wie zich verdiept in conflicten!
Anselm Grün (2016). Omgaan met conflicten. Moeilijke situaties onder ogen zien en oplossen. Utrecht: Ten Have
