Zelfsturing en de veranderende rol van de leidinggevende
Er is al veel gezegd en geschreven over teamwerk en zelfsturende teams. Vreemd genoeg is er minder te vinden over wat dit dan betekent voor de rol van de leidinggevende!
- Hoe autoriteit opnemen en tegelijkertijd medewerkers empoweren?
- Hoe het evenwicht bewaren tussen controle en vrijheid?
- Hoe balanceren tussen individuele autonomie en collectieve resultaten behalen?
De leidinggevende in de nieuwe teamomgeving wordt dus geconfronteerd met verschillende dilemma’s en paradoxen.
Vaak betekende teamwerk: de harmonie bewaren, kiezen voor conformisme en de eigen gedachten en gevoelens onderdrukken. Een belangrijke paradox waar de leidinggevende vandaag mee geconfronteerd wordt is: hoe meer teamleden voor zichzelf beginnen te denken, hoe ingewikkelder de taak wordt om hen samen te laten werken.
Groei naar maturiteit: de leidinggevende in de middenpositie
De boodschap in Hirschhorn’s boek is niet om te streven naar het ‘perfecte’ team, zonder conflicten, verschillen, politieke dynamieken of teleurstellingen.
Het gaat er eerder over om een ‘volwassen’ team te creëren dat de moed heeft om te onderkennen dat echte samenwerking veel vraagt, dat er complexe dynamieken spelen en dat het een inspanning vraagt om ieders gedachten en gevoelens te betrekken in de samenwerking.
De rol van de leidinggevende focust op drie taken:
- Een strategie en operationele visie ontwikkelen om doelstellingen tot leven te laten komen
- Het team feedback geven over zijn prestaties (en dit is iets anders dan feedback op individuele resultaten!)
- Onderhandelen over middelen vanuit een positie van ‘middleness’: een plek tussen het team en de context
Teamontwikkeling vraagt enerzijds het bouwen aan een heldere teamstructuur (o.a. duidelijke rollen) en anderzijds het faciliteren van het teamproces.
“In dealing with the intensely interpersonal world of teams, no technique is foolproof, and no technique can control the contingencies of an all-too human world. (…) Like the craftsmen’s tools, techniques amplify your effort, your judgments, your instincts and your empathetic responses – but they can’t substitute for them” (p 4)
Het teamproces faciliteren, vooral wanneer het vastloopt
Hirschhorn verheldert dat een leidinggevende zich in twee ‘psychologische ruimtes’ tegelijk moet kunnen bewegen: de inhoud van de gesprekken volgen en het proces monitoren. Een belangrijk aandachtspunt hierbij is voeling houden met wanneer een team vastloopt. Dit kan verschillende vormen aannemen.
Bij confrontatie met moeilijkheden, is de tendens van een groep om zich afhankelijk van de leider op te stellen. De groep hoopt dat de leidinggevende voor hen denkt, beslist en handelt. Er is verwarring en mensen reageren emotioneel: cynisch, angstig of behoeftig. Als leidinggevende voel je de last die op je schouders gelegd wordt.
Een tweede manier waarin een groep vast loop kan je merken wanneer de groep de leider of een consultant onder vuur neemt. Het is onveilig en de groep schiet in de fight modus.
Een laatste symptoom van vastlopen is conformisme of groepsdenken. De groep schaart zich bijvoorbeeld achter één standpunt en stopt met kritisch denken. De realiteit wordt sterk vereenvoudigt en de harmonie primeert.
Hoe ga je hier als leidinggevende mee om? Het boek biedt je interessante pistes en interventies.
Mijn opinie over dit boek
Dit boek is zeer leesbaar voor leidinggevenden. Het is een geslaagde poging om het systeem-psychodynamische organisatieperspectief, dat meestal heel ingewikkeld beschreven wordt, in ‘gewone’ (management)taal, uit te leggen. Gelukkig valt Larry Hirschhorn niet in de val van het over-simplificeren van dit rijke gedachtegoed.
In mijn opleidingen en specifiek in de masterclasses, is dit perspectief een belangrijke bron van inspiratie voor mij. Ik zet al jarenlang in op het toegankelijk maken van dit rijke body of knowledge (o.a. in mijn boek ‘Teamleiderschap als ambacht’).
“In taking a control role you separate yourself from the situation you’ve helped create. In taking the learner role you acknowledge your participation in it” (p 93).
Larry Hirschhorn (1991). Managing in the New Team Environment. Skills, Tools and Methods. New York, Authors Choice Press.