“Conflict is normal in human relationships, and conflict is a motor of change.”
Conflicten horen bij samenwerking. Dit kleine boekje (71 bladzijden!) is interessant voor wie inziet dat omgaan met conflicten zoveel meer kan zijn dan ruzies ‘oplossen’. De visie van Jean Paul Lederach, een Amerikaanse conflictexpert, is een bron van inspiratie voor mijn werk. Hij zet de stap van conflict management en conflict resolutie, naar conflict als bron van transformatie en verandering. In deze bespreking licht ik een paar verfrissende ideeën uit zijn gedachtegoed.
Conflict topografie en lenzen
Metaforen helpen om complexe zaken te begrijpen. Wanneer we in een conflict verwikkeld raken, creëren we een ‘conflict topografie’, een reliëfkaart met pieken (de uitdagingen en issues die op het spel staan) en dalen (onze mislukkingen om het conflict opgelost te krijgen).
Alle energie gaat naar het hanteren van onze angst en pijn en het zoeken naar een oplossing voor het gepresenteerde probleem. We vergeten hierbij naar het bredere plaatje te kijken en benieuwd te zijn naar de onderliggende krachten van het conflict.
Om verder te gaan dan een quick fix van het onmiddellijke probleem, richt conflict transformatie zich op het creëren van een kader om de inhoud, de context en de structuur van de relaties aan te kaarten. Dit kader bestaat uit verschillende lenzen om naar de complexe realiteit van een conflict te kijken.
“Rather than seeing peace as a static ‘end-state’, conflict transformation views peace as a continuously evolving and developing quality of relationship.”
Conflict en verandering
Conflicten – als voortdurende factor in relaties – leiden tot verandering. Lederach onderscheidt 4 domeinen van verandering die we kunnen nastreven: persoonlijk, relationeel, structureel en cultureel.
De centrale vraag in conflict transformatie is steeds: hoe kunnen we iets dat we niet willen beëindigen en bouwen aan iets wat we wel willen?
Conflict resolutie richt zich vooral op deëscalatie. De ambitie van conflict transformatie gaat verder. Deze aanpak focust zowel op deëscalatie als op het aangaan van het conflict. Hierbij moet een sluimerend conflict soms zelfs geëscaleerd (!) worden om er mee aan de slag te gaan en zo constructieve verandering na te streven.
De cirkel van verandering: verandering verloopt niet lineair
Lederach omschrijft verandering als een circulair proces waar verschillende patronen en richtingen voor kunnen komen :
- vooruit bewegen in de gewenste richting
- een obstakel tegenkomen en in een impasse terecht komen
- achteruit lijken te bewegen (“We zwemmen tegen de stroom in”)
- alles lijkt in te storten (“We moeten weer van nul beginnen”)
Verandering, ook in het werken met een conflict, is dus geen beweging van A naar B, verloopt grillig en is dynamisch.
De essentie van conflicttransformatie is tweeledig: (1) gepaste responsen ontwikkelen voor conflict episodes die zich nu en in de toekomst voordoen; (2) de onderliggende en lange termijn relationele en systemische patronen die leiden tot destructieve expressie van het conflict aangaan (het epicenter).
Het hart van conflicttransformatie ligt hierbij vooral in de kunst om het uit te houden in de tegengestelde krachten en paradoxen. We moeten dus de neiging weerstaan om alles snel, rationeel en in keurige pakketjes op te lossen.
“At times of escalated conflict, complexity describes a situation in which we feel forced to live with multiple and competing frames of reference about what things mean. (…) Complexity suggests multiplicity and simultaneity.”
John Paul Lederach (2003). The Little Book of Conflict Transformation. Good Books.
