Archetypes: universele krachten
Archetypen bestaan al lang (Plato sprak er al over!) en zijn vooral bekend geworden door het werk van C.G. Jung. Ze zijn universeel en sommige kunnen deel uitmaken van onze psyche.
De meeste archetypes zijn psychologische patronen die te maken hebben met typische rollen die we in het leven spelen. Denk maar aan het kind, de moeder, de leraar of de student. Ze verwijzen ook naar levenssituaties zoals dood of initiatie.
Archetypes zijn niet goed of slecht; ze hebben wel een lichte en een donkere kant.
Bijvoorbeeld: de rebel steunt je om in opstand te komen tegen destructief leiderschap. De schaduwkant van dit archetype maakt dat je rebelleert tegen legitiem, constructief leiderschap, bijvoorbeeld onder groepsdruk.
In conflict zie je dikwijls drie herkenbare achetypes opduiken: het slachtoffer, de dader en de redder. Zij zitten samen vast in een ‘helse driehoek’ (Karpman): een eindeloos spel van beschuldigen, machteloosheid en pogingen om anderen te redden. Het is een gesloten systeem dat geen verandering toelaat.
Archetypes kunnen ook een beschermende rol spelen en ons helpen om uit dit patroon te stappen.
“The core issue of the Victim is whether it’s worth giving up your own sense of empowerment to avoid taking responsibility for your independence.”
(C. Myss)
Het slachtoffer & de nar
De persoon in de ‘slachtofferpositie’ in een conflict voelt zich machteloos, onheus behandeld en kijkt uit naar iemand die de reddersrol wil opnemen.
De energie van de nar (’the fool’) biedt een gezond tegenwicht. Kenmerken:
- kan belangrijke of moeilijke boodschappen brengen met lichtheid en humor
- spreekt uit wat anderen denken en eigenlijk ook wel zouden willen zeggen
- durft te confronteren en een spiegel voor te houden
- laat oprechte emoties zien
- is ontspannen en kan lachen om het absurde van een conflict
- is onthecht en trekt zich niets aan van wat anderen denken
- is in staat een situatie vanuit een ander perspectief te bekijken
Op welke manier kan deze energie of kunnen deze kwaliteiten jou helpen om lichter, oprechter en duidelijker te communiceren in een conflict?
De dader & de strijder
De dader in een conflict is degene die gezien wordt als de agressor, de onderdrukker of de slechterik.
De strijder is het archetype dat hier helpend is voor een gezondere dynamiek. De warrior heeft kenmerken zoals:
- heeft de kracht, het doorzettingsvermogen en de vaardigheden om te strijden voor wat belangrijk is
- komt op voor fundamentele rechten en is loyaal
- kan de moed opbrengen die nodig is om moeilijke gesprekken aan te gaan
- is ambitieus en gaat uitdagingen aan
- is in staat het ego te overstijgen en heeft controle over zijn innerlijk (bv kwaadheid)
In welke relatie of situatie wil je meer moed, doorzettingsvermogen en vechtlust inzetten om bij te dragen aan betere samenwerking, directe communicatie en transparantie?
“The warrior achetype protects the boundaries, so anyone without access to their Warrior is at risk of abuse, neglect, or being undervalued. (…)
Warriors learn to trust their own judgment about what is harmful and, perhaps most important, they develop the courage to fight for what they want or believe in, even when doing so requires great risk.”
(C. Pearson)
“The Sage looks beyond the detail.He is very good at summarizing. He’s driven by the need to understand and look beyond the visible.
He want to create a comprehensible and comprehensive whole from the individual elements of his experience and of life. (…)
He is able to use his communicative talents wisely in order to foster real communication between himself and others.
He’s a good listener, deeply interested in what you have to say.”
(Hasselman & Schmolke)
De redder & de wijze
De redder in een conflict is degene die zich geroepen voelt om een conflict tussen twee partijen op te lossen. Soms op vraag maar vaak ook ongevraagd springt de redder in het gat.
Mensen met een redderscomplex ontlenen hun identiteit soms aan het helpen van anderen. Met de beste bedoelingen houden ze anderen hiermee in een afhankelijkheidspositie. Misschien hopen ze zelfs dat ze ooit beloond worden voor hun inspanningen… (schaduwzijde).
In plaats van anderen per se te willen helpen, kan je de steun van het archetype van de wijze oproepen. De kwaliteiten van de wijze zijn:
- heeft overzicht en kan verschillende perspectieven tegelijk zien (‘meerzijdige partijdigheid’!)
- heeft niet de neiging om partij te kiezen
- laat de verantwoordelijkheid van problemen waar hij ligt
- spreekt mensen aan in hun kracht en eigen wijsheid
Als jouw wijze zelf het voor het zeggen had in een moeilijke situatie, wat zou je dan zeggen of doen?
Deze drie archetypes draaien rond drie kwaliteiten die cruciaal zijn in het omgaan met moeilijke situaties, het aangaan van conflict en het faciliteren van moedige gesprekken:
- NIEUWSGIERIGHEID
- MOED
- WIJSHEID
Bron van inspiratie:
The Wisdom of Conflict – een weekend Movement Medicine met Ben Yeger (Hasselt, 2019)
Boeken van C.G. Jung; Carolyn Myss; Carol Pearson en Hasselman & Schmolke.
Copyright 2020 © Silvia Prins. Alle rechten voorbehouden. Artikelen of delen hieruit mogen elders gepubliceerd worden, maar alleen op o.v.v. het copyright en de naam van de website. Dank om me hiervan op de hoogte te stellen.
Ik kreeg de boeiende vraag of er misschien een vierde speler in het spel kan zijn… de passieve getuige. Dank voor de vraag Philippe!
Dit is inderdaad een contextgegeven dat heel frequent voorkomt! De zwijgende omstaanders die niets doen en een verpletterende verantwoordelijk hebben!
En meteen ook de vraag: welke archetype kan hier dan helpend zijn? (de hoeder?)
Wie denkt mee? Dank om te delen!
Silvia