Bemiddeling: nieuw of oud?
De termen ‘bemiddeling’ en ‘mediation’ zijn relatief nieuw en de wetgeving in België dateert van 2005. Maar uiteraard is bemiddeling al zo oud als de straat. Bemiddeling is een alternatief voor vechten of vluchten, de meer ‘primitieve’ reacties op conflict. Hierin hebben we als samenleving een evolutie doorgemaakt.
In essentie is bemiddeling de kunst om in directe dialoog met de ander in het hier-en-nu te blijven en samen proberen tot ‘iets’ te komen. En in dit ‘iets’ situeren zich de verschillen in visie op bemiddeling.
Visies op bemiddeling
In grote lijnen zijn er vier stromingen *
- Problem solving: de partijen zoeken met de hulp van een bemiddelaar naar een oplossing voor hun conflict via een onderhandelingsproces (cfr. de Harvard aanpak). Een win-win oplossing is het streefdoel.
- Transformatieve bemiddeling: een proces waar de partijen met de ondersteuning van een bemiddelaar proberen hun relatie positiever en constructiever te laten evolueren. Dit proces biedt mensen de kans om te veranderen en te groeien.
- Narratieve bemiddeling: mensen zijn verstrikt in een negatief conflictverhaal omdat ze de ‘werkelijkheid’ op een verschillende manier waarnemen. Ze proberen dus samen een nieuw verhaal te co-construeren. Conflict is een kwestie van perspectief en discours.
- Ternaire bemiddeling: bemiddeling is een vrijwillige activiteit van mensen die samen banden willen creëren of herstellen. Een conflict is het niet erkennen van verschillen. Uit de capaciteit om jezelf te overstijgen en een beweging naar de ander te maken kan iets ‘nieuws’ ontstaan.
De kleuren van conflicthantering
Don Beck en Christopher Cowan schreven het boek ‘Spiral Dynamics. Waarden, leiderschap en veranderingen in een dynamisch model’ (2004). Hun theorie schetst ontwikkelingsspiralen waardoor samenlevingen evolueren en complexer worden. Elke ontwikkeling heeft zijn eigen drijvende krachten en waardensysteem en komt voort uit de voorgaande. Meer informatie over dit fascinerende model vind je onder andere op één van de vele websites: Spiral Dynamics
De recente geschiedenis van mediation en de verschillende visies op bemiddeling deden me sterk denken aan de waardensystemen uit Spiral Dynamics. Het is niet toevallig dat mediation op dit moment kan rekenen op een hernieuwde belangstelling.
Ik doe een poging om de manier waarop we met conflicten en verschillen omgaan te situeren in de ontwikkelingsspiralen (ik ben me er van bewust dat ik hier misschien kort door de bocht ga…). Ik vermeld de kleur, het centrale waardensysteem en de link met bemiddeling:
- Beige – overleving, basale behoeften: vechten, vluchten of bevriezen/verdwijnen/aanpassen in geval van conflict om te kunnen overleven.
- Paars – animistisch, mystiek, magisch: een hogere macht ontlokt conflicten en lost ze ook weer op. Rituelen kunnen helpen om deze krachten gunstig te stemmen.
- Rood – macht, dominantie: de partij in de machtigste positie beslist eenzijdig hoe een conflict wordt opgelost en vestigt hiermee zijn macht. Het is de schuld van de ‘ander’.
- Blauw – orde in de chaos, reden & doel, goed & fout: procedures en wetten om conflicten te reguleren (het gerecht).
- Oranje – resultaatgericht, verbeteren levensomstandigheden, onafhankelijkheid: mensen hebben gezond verstand dus ze streven naar win-win (problem solving benadering).
- Groen – gemeenschap, eenheid, consensus: conflicten verstoren de gewensten harmonie; tot consensus komen door gezamenlijkheid, tolerantie, een gedeelde visie en acceptatie; van diversiteit naar gemeenschap (transformatieve en narratieve benadering).
Na groen komt geel: de overgang naar een soort van ‘hoger’ waardensysteem, een ‘nieuwe tijd’ waar ‘nieuw denken’ noodzakelijk is. Centraal staan complexiteit, chaos, crisis, onzekerheid en permanente verandering.
Het nieuwe denken gaat dan over flexibiliteit, leren leven met paradoxen, interafhankelijkheid erkennen, kunnen netwerken, zoeken naar duurzame oplossingen voor de toekomst, op een constructieve manier omgaan met diversiteit.
Het is de wereld waar we nu mee geconfronteerd worden als het bijvoorbeeld gaat over de klimaatverandering die een totaal nieuwe aanpak vraagt. Ook de wereld van het internet heeft gele aspecten: alles is beschikbaar, iedereen kan naar eigen goeddunken informatie gebruiken (of misbruiken) en ter beschikking stellen, mensen vinden elkaar en verbinden met elkaar.
Wat heeft dit allemaal met mediation te maken?
Mediation is een manier van zijn en een manier van werken die goed aansluit bij de behoeften van vandaag en bij nieuwe manieren van organiseren. Denk bijvoorbeeld aan het proactief begeleiden van fusies of het faciliteren van nieuw samengestelde afdelingen.
De maatschappelijke en ecologische problemen dwingen ons om over allerlei grenzen heen samen te werken. Ook hier kan bemiddeling model staan. Het is een krachtig model om situaties die in een patstelling zitten weer uit het slop te halen en nieuwe energie voor samenwerking te genereren.
*: Gebaseerd op de master thesis van Diana Evers.
Copyright © Silvia Prins (2007). Alle rechten voorbehouden. Artikelen of delen hieruit mogen elders gepubliceerd worden, maar alleen o.v.v. het copyright en de naam van de website. Dank om me hiervan op de hoogte te stellen. (herzien op 18 februari 2018)